U Leskovcu održano veče posvećeno Zvonku Mariću
U Leskovcu je 4. novembra održano veče posvećeno našem uvaženom akademiku Zvonku Mariću, a povodom godišnjice njegovog rođenja . U prisustvu poštovalaca njegovog dela, veče „Zvonko Marić – U spomen“ otvorio je predsednik podružnice DFS za Jablanički region profesor fizike Saša Stojanović. Zatim je mr Dragan Dimić održao predavanje o uticaju Zvonka Marića na nastanak i razvoj Beogradske škole teoijske fizike sa posebnim naglaskom na trenutne radove onih Marićevih sledbenika koji su usmereni ka objedinjenju dveju danas prisutnih ontologija – onologije čestica i ontologije plenuma. Ovi radovi daju značajan doprinos shvatanju fizičke realnosti potvrđujući Marićevo shvatanje da fizika mora da ide dalje, bez obzira na trenutno aktuelne teorije.
Drugi deo večeri bio je posvećen saradnji Zvonka Marića sa svetskim naučnicima sa posebnim naglaskom na francuske fizičare. Predavanje o tome, kao i osvrt na njegov boravak u Kopenhagenu u čuvenoj školi Nilsa Bora, mnogobrojnim gostovanjima u Parizu i drugim naučnim centrima, održao je prof.dr Dušan Janjić.
Dušan Janjić
Predavanje prof.dr Dušana Janjića objavljujemo u celosti:
“ Jedna od važnih odlika velikog srpskog fizičara, akademika Zvonka Marića jeste ta što je u toku celog svog radnog veka uspostavljao plodne veze, kontakte sa stranim naučnicima. Kroz tu saradnju Marić je sazrevao kao naučnik, upoznavao se sa tokovima svetske nauke, sa njenim dostignućima, ali je učešćem u zajedničkim projektima, sa radovima, referatima, predavanjima koje je držao po pozivu u inostranstvu, doprinosio i sam razvoju naučne misli u Evropi i svetu.
Početak te međunarodne saradnje vezuje se za Kopenhagen. Naime, sredinom pedesetih godina prošlog veka, Zvonko Marić je dobio stipendiju Evropskog centra za nuklearna istraživanja (skraćeno CERN), kao i Oersted Fordove fondacije i usavršavao se na Institutu za teorijsku fiziku na čijem je čelu već 40 godina bio slavni danski naučnik Nils Bor, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku (1922); jedan hemijski element 107 borijum nazvan je po njemu. Interesantno je da je i njegov sin Age Nils Bor dobio Nobelovu nagradu za fiziku 1975. godine. Nesumnjivo je da je naš stipendista na Nils Borovom institutu uspostavio bliske kontakte sa brojnim ličnostima iz sveta nauke, primerice, sarađivao je sa Abrahamom Paisom, fizičarem.
Marić je u Kopenhagenu proveo dve godine, od 1956. do 1958. i, kako ističe Mirjana Božić, bliska Zvonkova saradnica, on je „iz škole Nilsa Bora poneo saznanje o fundamentalnom značaju kvantne mehanike i relativističke fizike za razvoj moderne fizike. Ovo saznanje Marić je utkao u Laboratoriju za teorijsku fiziku u Institutu za nuklearne nauke u Vinči, kojim je rukovodio od 1960. do 1970. godine, odnosno posle povratka iz Danske u Srbiju“.
Već ranih šezdesetih godina 20. veka, naš budući znameniti teoretičar, vrstan i svestran fizičar, počeo je da razvija značajnu saradnju sa nuklearnim fizičarima iz Evrope. U više navrata boravio je u CERN-u u Ženevi, i bio je deo velikog naučnog projekta ovog evropskog centra za nuklearna istraživanja; godine 1964. prvi put je u „gradu nauke“ Dubni u SSSR-u, u Rusiji, opet na institutu za nuklearna istraživanja. U Dubni će boraviti i kasnije i posebno će sarađivati sa profesorom Blohincevim. Zapažene kontakte imao je i sa Međunarodnim centrom za teorijsku fiziku (Centro internationale di fisica teorica) u Trstu, čiji je osnivač bio poznati italijanski fizičar Paolo Budinić sa kojim je Zvonko Marić zajednički radio u više slučajeva. Ne treba zanemariti ni veze zasnovane sa Univerzitetom u Potsdamu, u Nemačkoj.
Ipak, čini se, da je Marić ostvario najplodniju saradnju sa eminentnim francuskim naučnim ustanovama, u prvome redu sa Institutom za nuklearnu fiziku u Orseju, pokraj Pariza, osnovanom 1956. na inicijativu Frederika i Irene Žolio-Kiri, i sa Institutom „Henri Poincaré“ u samom središtu Pariza. I jedan i drugi institut biće u sastavu Pariskog univerziteta. U periodu od 1965. do 1991. naš naučnik je, gotovo svake godine, provodio po tri meseca u ovim institucijama, održavajući redovna predavanja za studente, radeći, osim toga, zajedno na raznim projektima sa francuskim fizičarima. Naročito se povezao sa naučnicima Rolanom Lombarom iz Orseja i sa Žanom Pjerom Vižijeom sa instituta „Henri Poincare“, ali se uključivao u rad i sa drugima, na primer, u Orseju sa Kristijanom Lazar, sa Elenom Lanževen-Žolio, unukom Marije i Pjerom Kiri. Kako kaže Mirjana Božić, „Ugled koji je Zvonko Marić stekao u Institutu za nuklearne nauke u Orseju doprineo je da ova ustanova pokloni Institutu u Vinči ciklotron koji je poslužio kao osnova u izgradnji akceleratora Vinis“. I u Institutu „Anri Poenkare“, osnovanom još 1928. godine, u školi čuvenog francuskog i svetskog fizičara Luja de Broja, nobelovca, Marićeva saradnja, duga i uporna, odvijala se u oblasti zasnivanja kvantne mehanike. Ipak, da ponovim, naš fizičar je najviše sarađivao sa Lombarom i Vižijeom. Šta više, oni su postali njegovi lični bliski prijatelji. Dolazili su u Srbiju na njegov poziv i oduševljavali su se Beogradom i srpskim manastirima u koje ih je Zvonko vodio. Lombar je o našem slavnom fizičaru ostavio jedan lep zapis, jedno dirljivo sećanje: „Mnogobrojni su oni koji u Orseju, i u pariskoj oblasti, piše Lombar o Mariću, čuvaju svetle uspomene na njegove boravke i posete. Pored naučnih radova urađenih zajedno: o fotoprodukciji piona na lakim jezgrima, predloženih metoda korekcije Glauberovog modela, tako da postane invarijantan u odnosu na inverziju vremena i da se obezbedi konzervacija ugaonog impulsa u reakcijama koje su praćene prenosom mase, Zvonko nam je omogućio da koristimo njegovu široku kulturu iz literature i filozofije. Nećemo zaboraviti tanani humor kojim se stalno isticao“.
Žan-Pjer Vižije je bio, pak, privilegovani Marićev prijatelj, višegodišnji, bolje reći višedecenijski saradnik, takoreći sve do Vižijeove smrti 2004. godine. Saradnja među njima nije prekidana ni u vreme raspada Jugoslavije i uvođenja sankcija Srbiji. Ovaj istaknuti francuski fizičar, inače levičarski nastrojeni intelektualac, osuđivao je izolaciju nametnutu Srbiji i suprotstavljao joj se na sve moguće načine. Više puta je dolazio u Beograd, na Zvonkov poziv i poziv, podrazumeva se tu, SANU i Univerziteta u Beogradu posećujući, najčešće, prirodno, Institut za fiziku u Beogradu, odnosno u Zemunu. Tako je bilo i 1996. prilikom proslave 35 godina od osnivanja ovog instituta čijem je razvoju Marić dao svoj nemerljivi doprinos.
Ovoj proslavi prisustvovali su i drugi brojni ugledni strani gosti. Pomenuću, ovde, samo Paola Budinića, osnivača Internacionalnog centra za teorijsku fiziku u Trstu, i, naročito, Ben Roja Motelsona koji je 1975. godine, zajedno sa Age Nils Borom i Leom Džejmsom Rejnvoterom dobio Nobelovu nagradu za fiziku.
Dakako, Beograd su, zahvaljujući Mariću, posećivali, i ranije, mnogi inostrani saradnici našeg znamenitog naučnika. Između ostalih to su: Mari-Noel Lombar, Kristiana Lazar, Isidor Isaak Rabi, sa Kolumbija univerziteta, pa Asim Orhan Barut, poznati tursko-američki fizičar, profesor Univerziteta u Koloradu, u Sjedinjenim Američkim Državama, ili Moris Žan koji je bio direktor Instituta u Orseju od 1966. do 1974. godine i koji je nekoliko puta dolazio u Vinću. Valja pomenuti i događaj iz 1983. godine kada se naš Institut za fiziku preselio u obnovljenu zgradu u Zemunu, događaj koji je privukao više gostiju iz celoga sveta.
Dugačak je, osim toga, spisak Marićevih stranih saradnika. To se može videti iz pregleda projekata i radova u čijoj je izradi i on učestvovao. Pored već pomenutih naučnika, navedimo još i sledeća imena: F. Beker, P. Šaanon, M. Krozon, T. Lerua, Ž. Naržu, Ž.P. Didelez, P. Petrof, N. Kufaro-Petroni, A. Kiprianidis, D. Sardelis, S. Klarsfeld. I ovde se spisak imena naravno ne iscrpljuje. A radovi Zvonka Marića, samostalni ili, u većini slučajeva zajednički sa drugim istraživačima, objavljivani su u renomiranim stranim naučnim časopisima i serijskim publikacijama, kao što su: „Nuclear Physics“, „Physics Letters“, „Foundations of Physics“, „Physical Review“, „Il Nuovo Cimento“.
Na kraju ovog sumarnog pregleda međunarodne saradnje Zvonka Marića, napomenimo i to da je on sa svojim referatima učestvovao na više naučnih skupova u svetu.
Citiraću još jednom Mirjanu Božić: „Zvonko Marić je bio u pravom smislu Marie Curie fellow kako se danas u Evropskoj uniji nazivaju naučnici koji, radeći u svojoj matičnoj instiituciji, održavaju stalnu saradnju sa naučnicima iz instituta širom Evrope. Naš veliki naučnik je decenijama gradio spone srpske fizike sa naučnicima i centrima u nizu zemalja. Istrajno je ukazivao na značaj da se naučna saradnja sa svetom odvija kroz međuinstitutske ugovore i projekte i bio je u pravu insistirajući na institucionalnom uključivanju u međunarodnu podelu naučno-istraživačkog rada“.
I završiću ovo svoje izlaganje sledećom napomenom: Saradnjom sa naučnicima iz drugih zemalja Zvonko Marić je, afirmišući svoj naučni rad, značajno doprineo i afirmaciji srpske nauke u svetu. “
Inače, veče je bilo medijski propraćeno od svih lokalnih televizija. Neke fotografije sa ovog skupa možete pogledati u galeriji:
